ยาหอม มีสมุนไพรอะไรบ้างเป็นส่วนประกอบ

ยาหอมไทย มีการใช้กันมายาวนานมาก จะเห็นได้จากบันทึกตำราวัดโพธิ์ ซึ่งมีด้วยกันหลายตำรับ แต่ตามประกาศของกระทรวงสาธารณสุข (พ.ศ. 2542) เรื่อง ยาสามัญประจำบ้านแผนโบราณ ได้จัดยาหอมเป็นยาสามัญประจำบ้านไว้ 4 ตำรับ ซึ่งแต่ละตำรับก็มีตัวยาสมุนไพรเป็นองค์ประกอบแตกต่างกัน ดังนี้

ยาหอมอินทจักร

ประกอบด้วย สะค้าน รากช้าพลู ขิง ดีปลี รากเจตมูลเพลิงแดง ลูกผักชีลา โกศสอ โกศเขมา โกศก้านพร้าว โกศเชียง โกศจุฬาลัมพา โกศกักกรา โกศน้ำเต้า โกศพุงปลา โกศกระดูก เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนเยาวพาณี จันทน์แดง จันทน์เทศ เถามวกแดง เถามวกขาว รากย่านาง เปลือกชะลูด อบเชย เปลือกสมุลแว้ง กฤษณา กระลำพัก บอระเพ็ด ลูกกระดอมกำยาน ขอนดอก ชะมดเช็ด ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ ลูกกระวาน กานพลู รากไคร้เครือ ลำพันแดง ดอกสารภี ดอกพิกุล ดอกบุนนาค ดอกจำปา ดอกกระดังงา ดอกมะลิ ดอกคำไทย ฝางเสน ดีงูเห่า ดีหมูป่า ดีวัว พิมเสน สิ่งละ 1 ส่วน มีสรรพคุณ แก้ลมบาดทะจิต แก้ลมจุกเสียด แก้คลื่นเหียนอาเจียน

ยาหอมนวโกฐ

ประกอบด้วย สะค้าน รากช้าพลู ขิง ดีปลี รากเจตมูลเพลิงแดง หนักสิ่งละ 3 ส่วน แห้วหมู โกศสอ โกศเขมา โกศก้านพร้าว โกศเชียง โกศจุฬาลัมพา โกศกักกรา โกศหัวบัว โกศพุงปลา โกศกระดูก โกศชฎามังสี เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนตาตั๊กแตน เทียนข้าวเปลือก เทียนเยาวพาณี เทียนสัตตบุษย์ เทียนเกล็ดหอย เทียนตากบ สักขี ลูกราชดัด ลูกสารพัดพิษ ลูกกระวาน กานพลู ดอกจันทน์

ลูกจันทน์ จันทน์เทศ จันทน์แดง อบเชยญวน เปลือกสมุลแว้ง หญ้าตีนนก แฝกหอม เปลือกชะลูด เปราะหอม รากไคร้เครือ กฤษณา ขอนดอก กระลำพัก เนื้อลูกมะขามป้อม เนื้อลูกสมอพิเภก ชะเอมเทศ ลูกผักชีลา ลูกกระดอม บอระเพ็ด เกสรบัวหลวง เกสรบุนนาค ดอกพิกุล ดอกสารภี ดอกมะลิ แก่นสน หนักสิ่งละ 4 ส่วน น้ำประสานทองสะตุ หนัก 2 ส่วน ชะมดเช็ด พิมเสน หนักสิ่งละ 1 ส่วน มีสรรพคุณ แก้ลมกองละเอียดพิการ

ยาหอมทิพโอสถ

ประกอบด้วย ดอกพิกุล ดอกบุนนาค ดอกสารภี ดอกมะลิ เกสรบัวหลวง ดอกกระดังงา ดอกจำปา ดอกบัวจงกลนี หัวแห้วไทย กระจับ ฝาง จันทน์แดง จันทน์ขาว จันทน์เทศ กฤษณา ชะลูด อบเชย สมุลแว้ง สนเทศ ว่านน้ำ กระชาย เปราะหอม ดอกคำไทยชะเอมเทศ สุรามฤต ข่าต้น ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ หนักสิ่งละ 4 ส่วน โกศสอ โกศเขมา โกศก้านพร้าว โกศเชียง โกศจุฬาลัมพา โกศกักกรา โกศน้ำเต้า โกศพุงปลา โกศกระดูก โกศชฎามังสี และชะมดเช็ด พิมเสน หนักสิ่งละ 2 ส่วน เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนตาตั๊กแตน เทียนข้าวเปลือก เทียนเยาวภาณี เทียนสัตตบุษย์ เทียนเกล็ดหอย เทียนตากบการบูร หนักสิ่งละ 1 ส่วน มีสรรพคุณ แก้ลมวิงเวียน

ยาหอมเทพจิตร

ประกอบด้วย ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กานพลู ลูกกระวาน จันทน์แดง จันทน์ขาว กฤษณา กระลำพัก ขอนดอก ชะลูด อบเชย เปราะหอม แฝกหอม หนักสิ่งละ 2 ส่วน ผิวมะกรูด ผิวมะนาว ผิวมะงั่ว ผิวส้มตะรังกะนู ผิวส้มโอ ผิวส้มจีน ผิวส้มเขียวหวาน หนักสิ่งละ 4 ส่วน ชะมดเช็ด การบูร หนักสิ่งละ 1 ส่วน โกศสอ โกศเขมา โกศก้านพร้าว โกศเชียง โกศจุฬาลัมพา โกศหัวบัว โกศพุงปลา โกศกระดูก โกศชฎามังสี เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนตาตั๊กแตน เทียนข้าวเปลือก เทียนเยาวภาณี เทียนสัตตบุษย์ เทียนเกล็ดหอย เทียนตากบพิมเสน หนักสิ่งละ 4 ส่วน ดอกมะลิ หนัก 184 ส่วน มีสรรพคุณ แก้ลม บำรุงหัวใจ

ภาพประกอบจาก: www.pharmacy.mahidol.ac.th